بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت های ایرانی علف گندمی بیابانی (agropyron deserturom) با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و rapd

تنوع ژنتیکی 18 جمعیت ایرانی علف گندمی بیابانی (agropyron desertorum) با استفاده از صفات مورفولوژیکی و نشانگر مولکولی چندشکلی قطعات تکثیر شده تصادفی dna (rapd)، مورد ارزیابی قرار گرفت. این جمعیت ها از نظر عملکرد بذر و اجزاء آن، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به صورت کشت فاصله دار در شرایط کشت آبی طی سال های 1385 و 1386 مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه های آماری نشان داد که بین جمعیت ها از لحاظ همه صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود داشت. جمعیت 400 (اردبیل) بیشترین عملکرد علوفه خشک (25/9 تن در هکتار) و بذر (89/514 کیلوگرم در هکتار) را داشت. وراثت پذیری عمومی عملکرد بذر، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله بالا (61/0 تا 52/0=b2h) بود. وراثت پذیری عمومی تعداد ساقه متوسط (27/0=b2h) بود و سایر صفات وراثت پذیری کمی داشتند. همچنین 10 آغازگر اختیاری 10 نوکلئوتیدی از میان 50 آغازگر در مجموع 56 نوار چندشکل با تکرارپذیری بالا تولید کردند. برآورد شاخص تنوع ژنی نی (h) و شاخص شانون (i)، برای تمام مکان ها برای همه افراد درون جمعیت ها نشان داد که جمعیت های 3974 (کرج) و 742 (همدان) به ترتیب بیشترین (302/0h= و449/0 = i) و کمترین (146/0h= و 225/0 i=) میانگین سطح تنوع را داشتند. میانگین تنوع درون (hs) و کل (ht) جمعیت ها، به ترتیب 356/0 و 224/0 و میانگین درجه تمایز ژنی (gst) بین جمعیت ها در تمام مکان ها 37/0 برآورد شد. نتایج نشان داد که از مجموع تنوع کل، تنوع بین و درون جمعیت ها به ترتیب 37% و 63% بود. دامنه ضریب تشابه جاکارد بین همه 18 جمعیت بین 19/0 تا 49/0 بود. تجزیه کلاستر براساس داده های مولکولی و مورفولوژیکی، مبتنی بر روش ادغام بر حسب متوسط گروه ها، جمعیت ها را در سه گروه مجزا قرار داد و جمعیت 400 (اردبیل) در هر دو کلاستر به تنهایی در گروه اول قرار گرفت. آزمون مانتل نشان داد که همبستگی ماتریس تشابه داده های مولکولی حاصل از نشانگرهای rapd و ماتریس فاصله داده های مورفولوژیکی غیر معنی دار بود. با توجه به نتایج این تحقیق در شرایط آزمایش کنترل شده، نشانگرهای rapd می توانند وسیله ای مناسب و مؤثر در ارزیابی تنوع ژنتیکی بین جمعیت های a. desertorumباشند.